روش تحقیق کمی یا کیفی؟ کدام یک گزینه مناسبی برای پژوهش است؟ این پرسش مهم، چندین سال در متون درسی روش تحقیق و بحث های میان پژوهشگران مطرح بوده است. در این نوشتارکوتاه، در پی پاسخی برای این پرسش و یا طرح سوالی بهتر خواهم بود.
روزگاری پژوهشگران، شوق زیادی داشتند تا همانند علوم طبیعی(فیزیک و ...)، روش های کمی را در پژوهش های اجتماعی به کار گیرند و نتایج حاصل را بر اساس نظریه های موجود، تبیین و تفسیر کنند. این رویکرد، موج اول در روش شناسی و سرآغازی برای تکامل روش شناختی علوم اجتماعی به معنی فراگیر آن بود. سال ها طول کشید تا پژوهشگران دریافتند، روش های کمی برای بررسی تمام ابعاد یک پدیده اجتماعی مناسب نیست. بنابر این، در پاسخ به نارسایی های روش شناسی کمی در شناخت واقعیت های اجتماعی، موج دوم روش شناسی پدید آمد؛ در موج دوم، پژوهشگران با بکارگیری روش های تحقیق کیفی، توجه خود را از لایه های بیرونی واقعیت اجتماعی به لایه های درونی تر منعطف نمودند. بر این اساس، دانش اجتماعی نیز، انعطاف پذیری بیشتری یافت. همزمان با تقویت رویکرد های کیفی در روش شناسی، شکافی نسبتا" عمیق میان پژوهشگران کمی و کیفی پدید آمد؛ پزوهشگران کمی، روش شناسان کیفی را بی منطق و روش شناسان کیفی آنها را کور نامیدند. تقابل و تعامل بین روش شناسان کمی و کیفی، منجر به پدید آمدن موج سوم در روش شناسی گردید؛ این موج تلفیق گرایی روش شناختی بود. روش شناسان تلفیق گرا، وقت خود را با بحث بر سر برتری روش های کمی یا کیفی، تلف ننمودند. آنها بر آن شدند تا بدون تاکید بر روشی خاص، طرحی نو در اندازند و با ترکیب روش های کمی و کیفی به شناخت عمیق تری از پدیده های پیچیده اجتماعی دست بیابند.
با این توصیف، اگر به پرسش آغازین برگردیم می توانیم پاسخ آن را با جایگزینی "و" به جای"یا" و حذف علامت سوال به دست آوریم و بگویم: روش تحقیق کمی"و" کیفی.
با توجه به آنچه طرح شد، فکر می کنید ما در کدام موج هستیم؟ آیا موج چهارمی نیز در راه است؟
کلید واژه ها:
روش کمی، روش کیفی، روش تلفیقی، موج سوم، روش شناسی
سلام جناب حسنی
ReplyDeleteمرسی برای کامنت تون.
در مورد این یادداشت هم باید عرض کنم امروزه در غرب هم این دو روش را به طور مکمل به کار می برند یا یکی مقدمه ی دیگری می شود. نگاه حذفی نسبت به هیچکدام دیده نمی شود. روش بر حسب موضوع انتخاب می شود.