چه تفاوت اساسی بین دانشجویان و استادان فعلی با دانشجویان و استادان نسل های قبل وجود دارد؟ این سوالی است که ممکن است، هر پژوهشگری برای آن پاسخ هایی داشته باشد؛ تفاوت در سطح دانش درون رشته ای، سطح دانش میان رشته ای و وضعیت اشتغال از آن جمله اند. در این نوشتار پاسخ دیگری را مطرح خواهد شد؛ پاسخی تأمل برانگیز.
جامعه شناسان بازه ی زمانی یک نسل را 25 سال می دانند. اما در نگرشی رادیکال و با لحاظ کردن سرعت تغییرات اجتماعی، می توان یک نسل را مجموع متولدین یک سال دانست. بنابر این می توانیم دانشجویان را بر مبنای سال ورود و استادان را بر مبنای سال استخدام یک نسل دانشگاهی بدانیم. سال ورود و سال استخدام ممکن است مبنایی بحث برانگیز باشد، اما برای بحث ما، ملموس تر از سال تولد است. با این مقدمه به عقب برمی گردیم و خودمان را با ورودی های و استخدامی ها جدید مقایسه کنیم؛ دقیق تر که می شویم، به نطر می رسد تفاوت نسل های جدید دانشجویان و استادان عمدتا" از نوع افزایشی است؛ افزایش در کمیت مدرک تحصیلی، افزایش در سطح مهارت های زندگی و افزایش در تنوع آموزشی. اما آیا تفاوتی از جنس کاهشی هم وجود دارد؟ مثلا" تفاوت در کیفیت تحصیل یا تدریس! کیفیت در تحصیل و تدریس هم پاسخ اصلی ما نیست.
برای یافتن پاسخ اصلی کافی است، استادان(همان دانشجویان)قدیمی تر را با استادان امروزی مقایسه کنیم. آیا شما هم فکر می کنید در نسل های جدید، استادان سوداگر و دانشجویان دانش آموز بیشتر شده اند؟ اگر پاسخ مثبت باشد، شاید بتوان این مسدله را به اخلاق آنها نسبت داد. آری، به نطر می رسد دانشجویان و استادان جدید و به ویژه دانش آموختگان داخل، پایبندی کمتری به اخلاق و به ویژه اخلاق آکادمیک از خود نشان می دهند. این تفاوت در میان نسل های دانشگاهی جای بحث بسیار دارد. تحلیل پست مدرنیستی از این تفاوت می تواند این باشد که اخلاق آکادمیک محصول تفکر مدرن است و در عصر پسامدرنیته که در آن اخلاق متکثر می شود، نمی توان بسته ای به نام اخلاق آکادمیک را به نسل های جدید دانشگاهی ارایه داد. این تحلیل مفید ولی نا کافی است. درست است که هیچ نسلی نمی تواند کپی نسل قبل از خود باشد، اما هر نسل دانشگاهی، می تواند با استفاده از میراث پیشگامان نسل قبل، بر غنای اخلاق آکادمیک خود بیفزاید.
اخلاق آکادمیک، مجموعه ای از هنجار ها و رویه های جا افتاده ای است که چارچوبی اخلاقی برای فعالیت های حرفه ای فراهم می سازد. برای آشنایی بیشتر با اخلاق آکادمیک، نگاهی به قواعد اخلاقی انجمن جامعه شناسی آمریکا می اندازیم تا به معیاری نسبی برای بررسی وضعیت خودمان دست یابیم. بهتر است به خاطر داشته باشیم که این قواعد حرفه ای مختص جامعه شناسی نیست و کم و بیش برای بیشتر رشته ها از جمله رشته های علوم انسانی، اجتماعی و رفتاری قابل استفاده است. قواعد اخلاقی انجمن جامعه شناسی آمریکا 20 اصل دارد که 5 اصل آن عمومی است و 15 اصل آن کاملا" تخصصی است. در این نوشتار صرفا" قواعد عمومی را مرور می کنیم.
قواعد اخلاقی عمومی
اصل اول: رقابت حرفه ای
جامعه شناسان تمام سعی خود را می کنند تا در کارشان بالاترین سطح رقابت را حفظ نمایند. آنها، محدودیت های تخصصی خودشان را می شناسند و تنها مسولیت هایی را می پذیرند که که از نظر سطح تحصیلات، مهارت و تجربه، شایسته ی آن باشند. آنها خود را نیازمند آموزش مداوم برای حفظ رقابت پذیری می دانند. آنها به نفع دانشجویان، همکاران و مراجعان، با متخصصان دیگر مشورت می کنند.
اصل دوم: همبستگی
جامعه شناسان در پژوهش، تدریس، کارورزی و ارایه ی خدمات، با صداقت و با انصاف هستند و نسبت به دیگران قدرشناس اند. آنها عمدا" به شیوه ای عمل نمی کنند که وجهه ی حرفه ای خود و دیگران را به مخاطره بیندازند. جامعه شناسان وظایف شان را به نحوی انجام می دهند که اعتماد آفرین و اطمینان بخش باشد.
اصل سوم : مسولیت پذیری علمی و حرفه ای
جامعه شناسان پایبند والاترین موازین علمی و حرفه ای هستند و مسئولیت کارهایشان را می پذیرند. جامعه شناسان متوجه اند که عضو اجتماع تخصصی هستند و در فعالیت های حرفه ای، حتی زمانی که مخالف رویکرد های نظری، روش شناختی و شخصی سایر جامعه شناسان باشند، به آنها احترام می گذارند. جامعه شناسان اعتماد عمومی به جامعه شناسی را ارج می نهند و مراقب آن دسته از رفتارهای اخلاقی خود و دیگر جامعه شناسان اند که ممکن است این اعتماد را تضعیف کند.
اصل چهارم: احترام به حقوق، کرامت و تنوع انسانی
جامعه شناسان به حقوق و کرامت مردم احترام می گذارند و برای همه ی آنها ارزش قایل اند. آنها تمام سعی خود را می کنند تا سوگیری در فعالیت های خود را از بین ببرند و هیچ گونه تبعیض سنی، جنسیتی، نژادی، قومیتی، ملی، مذهبی و... را بر نمی تابند. آنها در ارایه ی خدمت، تدریس و مطالعه ی گروههای اجتماعی، به تفاوت های فرهنگی، فردی و منزلتی آگاهند.
اصل پنجم: مسولیت پذیری اجتماعی
جامعه شناسانب ه مسولیت علمی و حرفه ای خود در قبال اجتماعات و جوامعی که در درون آن زندگی و کار می کنند آگاهند. آنها دانش خود را بکار می بندند و آن را همگانی می سازند تا در تامین رفاه عمومی سهیم باشند. زمانی که پژوهش می کنند، تمام سعی خود را صرف پیشبرد رشته ی جامعه شناسی و خدمت به جامعه می نمایند.
